درست است که کار با لیفتراک‌ها می‌تواند تا حد زیادی باعث راحتی کارها و بالا بردن سرعت انجام آن‌ها شود، اما عدم رعایت نکاتی در هدایت لیفتراک و بارگیری‌های نامتقارن می‌تواند روی ایمنی محل کار و کارگران تاثیر زیادی داشته باشد. از این رو بسیار مهم است تا اپراتورها اهمیت پایداری بار را درک کرده و با نحوه محاسبه مرکز ثقل لیفتراک آشنا باشند.
به‌طور کلی اندازه بار، موقعیت و توزیع وزن به شدت بر ظرفیت لیفتراک و پایداری آن تاثیر می‌گذارد. ما در ادامه این مطلب از گروه صنعتی فابکو به چگونگی محاسبه مرکز ثقل لیفتراک می‌پردازیم.
تعیین ظرفیت بار لیفتراک
در حالت کلی از عوامل کلیدی موثر بر ظرفیت و پایداری لیفتراک می‌توان به وزن بار، توزیع وزن، اندازه، شکل و موقعیت اشاره کرد. لیفتراک‌ها برای حمل بار در یک مرکز بار استاندارد که معمولا 24 اینچ است، طراحی شده‌اند. ظرفیت لیفتراک طوری تعیین می‌شود که انگار بار مورد نظر مکعبی است که وزن آن به طور مساوی در همه‌جا توزیع شده است و روی یک پالت استاندارد به ابعاد 48 اینچ در 48 اینچ قرار دارد.
با چنین باری، فاصله افقی از مرکز بار تا قسمت عمودی شاخک‌ها 24 اینچ خواهد بود، اما بیشتر بارها مکعب‌هایی با شکل کامل نیستند که مرکز ثقل آن‌ها دقیقا در وسط مکعب قرار داشته باشد. ممکن است ظرفیت با بارهای نامنظم، توزیع وزن نامتعادل یا اگر بار روی شاخک‌ها متمرکز نباشد، کاهش یابد.
مرکز ثقل لیفتراک چیست؟
مرکز ثقل لیفتراک به نقطه‌ای گفته می‌شود که وزن همه بارها و لیفتراک در این بخش متمرکز می‌شود. زمانی که یک لیفتراک بدون بار باشد، مرکز ثقل دستگاه در قسمت عقب وسیله نقلیه قرار می‌گیرد. از طرفی نحوه چیدمان بارها بر روی لیفتراک، تعیین‌کننده مرکز ثقل آن خواهد بود. در یک لیفتراک دارای بار، مرکز ثقل با بار ترکیب شده و به منظور جلوگیری از واژگونی دستگاه به سمت جلو حرکت خواهد کرد.
نحوه محاسبه مرکز بار لیفتراک
برای محاسبه مرکز بار لیفتراک ابتدا باید مرکز ثقل بار را پیدا کنید که این مرکز از روی فاصله افقی T از مرکز ثقل بار تا وجه جلویی دیواره عمودی چنگال‌ها در حالتی که بار به شکل استاندارد روی شاخک‌ها قرار دارد، مربوط می‌شود و این فاصله را بر حسب میلی‌متر بیان می‌کنند.
مورد دیگری که باید در نظر داشته باشید، این است که برای محاسبه مرکز بار باید وزن لیفتراک را بدانید. حال باید فرمول محاسبه مرکز بار لیفتراک را به کار ببرید که به تعیین فاصله افقی از سطح دوشاخه‌ها تا مرکز ثقل بار مربوط می‌شود. می‌توانید از فرمول مرکز بار که طول بار ضرب در درصد مرکز بار است، استفاده کنید و در این فرمول طول بار برابر با طول کالای حمل شده است و درصد مرکز بار برابر با درصد طول بار تعیین شده توسط سازنده است که به عنوان مرکز بار از آن استفاده می‌کنند. از جمله درصدهای رایج می‌توان به 50، 60 و 70 درصد اشاره کرد.
چگونه از ناپایداری و واژگونی لیفتراک می‌توان جلوگیری کرد؟
شما به‌عنوان صاحب لیفتراک باید بدانید که چرا این کامیون و بارها ناپایدار می‌شوند و سقوط می‌کنند. به‌طور کلی دو عامل بر تعادل لیفتراک تاثیر می‌گذارد که به قرار زیر است:
هنگامی که می‌خواهید بارهای نامنظم را جابه‌جا کنید لازم است تا وزن بار را به‌طور یکنواخت توزیع کرده و مرکز ثقل بار را تا جای ممکن نزدیک به مرکز قرار دهید تا به‌صورت افقی در سراسر شاخک‌ها حرکت کند. نگه داشتن مرکز ثقل بار تا حد امکان در نزدیکی چرخ‌های جلو، خطر آسیب دیدن کالاها و تجهیزات را کاهش می‌دهد.
هنگامی که بار روی لیفتراک قرار می‌گیرد، مرکز ثقل لیفتراک و بار به جلو حرکت می‌کند؛ اما تا زمانی که وزن بار در مرکز قرار داشته باشد و از ظرفیت ذکر شده مربوط به دفترچه اطلاعات دستگاه تجاوز نکند، لیفتراک واژگون نمی‌شود. اما اگر بار خیلی سنگین باشد یا در انتهای شاخک‌ها قرار گیرد تا فاصله مرکز بار زیاد شود، گشتاور بار بیش از حد باعث می‌شود که لیفتراک به سمت جلو واژگون شود. به یاد داشته باشید، هنگامی که لیفتراک با بار درگیر می‌شود، مرکز ثقل بار و سیستم کامیون از مرکز ثقل لیفتراک خالی به سمت جلو جابه‌جا می‌شود.
مثلث پایداری لیفتراک چیست؟
پایداری لیفتراک در ایمنی و عملکرد صحیح آن تاثیر به سزایی دارد و با مفهومی به‌نام مثلث پایداری تعریف می‌شود. برای آن که یک لیفتراک به‌طور پایدار کار کند، باید مرکز ثقل آن در داخل این مثلث قرار گیرد. چهار نقطه تماس لیفتراک با زمین این مثلث را تشکیل می‌دهد که چرخ‌های جلو و نقطه اتصال فرمان به چرخ‌های جلو را شامل می‌شود. اگر مرکز ثقل لیفتراک خارج از این مثلث پایداری قرار گیرد، لیفتراک به‌راحتی واژگون خواهد شد و ایمنی اپراتور و دیگر افراد به خطر می‌افتد. در حالت کلی تعادل بار، سرعت لیفتراک، ارتفاع بالابری و میانگین وزن لیفتراک می‌تواند روی مثلث پایداری تاثیر بگذارد؛ بنابراین حتما به این موارد توجه داشته باشید و از تاثیر آن‌ها غافل نشوید.
بیشتر بخوانید: آیا امکان تصادف لیفتراک در محیط کار وجود دارد؟
نکات ایمنی برای بارگیری لیفتراک
- هرگز از ظرفیت ذکر شده در دفترچه راهنمای لیفتراک تجاوز نکنید.
- بار را تا حد امکان نزدیک به چرخ‌های جلو قرار دهید تا فاصله مرکز بار به حداقل برسد و سنگین‌ترین قسمت به سمت دکل بارگیری شود.
- هنگام حمل بارهای سنگین که ممکن است به حداکثر ظرفیت کامیون نزدیک شوند، احتیاط بیشتری داشته باشید و آهسته تر رانندگی کنید.
- اگر لیفتراک شما شروع به واژگونی کرد، نپرید، زیرا ممکن است زیر لیفتراک یا بار له شوید.
- ارائه درک کاملی از مثلث پایداری لیفتراک و بهترین روش‌ها برای تعادل بار به کارگرانتان می‌تواند به حفظ آن‌ها در برابر تصادفات و واژگونی کمک کند.
سخن آخر
محاسبه مرکز ثقل لیفتراک به اپراتورها و کارگران کمک می‌کند تا بارگیری را بر اساس ظرفیت موجود انجام دهند و ایمنی خود و محیط اطرافشان را تا حد زیادی بالا ببرند. شما باتوجه به مرکز ثقل و نکات مربوط به بارگیری می‌توانید از بروز حوادث ناگوار و خسارت‌های هنگفت تا حد زیادی جلوگیری کنید و بهره‌وری محیط کاری خود را بالا ببرید.